In de wintermaanden was op de zender Arte een documentaire te zien over de Duitse schilder Oskar Schlemmer, die naast schilderijen, illustraties en toneeldecors ook veel aquarellen maakte. Hij staat wat in de schaduw van de grote Duitse expressionisten maar heeft niettemin een belangrijke rol gespeeld in de periode van het Bauhaus.
Oskar Schlemmer werd in 1888 geboren in Stuttgart en ging wegens
financiële moeilijkheden in het gezin een vak leren. Hij werd tekenaar in de
kunstnijverheid en studeerde aan de kunstacademie in Stuttgart. Later vestigde
hij zich in Berlijn waar hij de schilders rond Herwarth Walden ontmoette, bekend onder de
naam Der Sturm. Onder indruk van de schilders André Derain en Pablo Picasso schilderde Schlemmer zijn
eerste kubistische werken.
Vanaf 1912 werd hij als leraar
aangesteld aan de kunstacademie van Stuttgart en zette hij een eigen atelier
op. Samen met zijn broer richtte hij salons in, waar hij het publiek liet
kennis maken met onder meer Kandinsky, Klee, Marc en Georges Braque. In zijn werken legde hij
steeds meer de nadruk op het figuur.
Het was vooral de wereld van het ballet
die hem boeide. Zijn gedurfde choreografie voor het 'Triadisches Ballet’ kwam in de Arte-uitzending uitgebreid aan
bod en was bijzonder fascinerend. De balletdansers bewogen zich in aan elkaar
geniete en gesoldeerde, met papier-maché versterkte stijve kostuums die hen op
robots deden lijken. De schotelachtige rokken leken op een tutu en de dansers
droegen duikershelmen, badpakken, conische hoofdhelmen en kogelmanchetten. Het
geheel was een naar vorm en kleur poëtische voorstelling.
In de aquarel ‚Gruppe mit Köpfen und
Figuren’ ordent hij zijn personages volgens een streng schema. Zes jonge mannen
zijn in de vorm van een gelijkzijdige driehoek geplaatst. Ze lijken in een
gesprek verdiept maar aan hun gelaatsuitdrukkingen is niets te merken. In de
achtergrond staan nog eens drie figuren. Omdat ze geen tastbaar volume hebben
lijken ze te zweven.
De figuren lijken enerzijds van een klassieke
schoonheid maar anderzijds ook wat star, kunstmatig.
 |
| Die Bauhaustreppe, olieverf |
 |
| Die Bauhaustreppe, aquarel |
Zijn meest bekende werk is wellicht ‚Die Bauhaustreppe’. Het is zijn laatste grote werk en het brengt een synthese van zijn activiteiten als theoreticus, choreograaf, schilder en muralist. De figuren zijn zorgvuldig geplaatst als in een choreografie en de man bovenaan verwijst naar Schlemmer zelf als producent van grote dans- en theatervoorstellingen in het Bauhaus.
Vanaf de jaren dertig was Schlemmer in
het vizier van de nazi’s gekomen en belandde hij op de lijst van ‚entartete’
kunstenaars. Zijn grote
muurschilderingen voor het Bauhaus in Weimar waren al in 1930
overschilderd. Het schilderij ‚Die Bauhaustreppe’ maakte hij toen hij vernam
dat zijn geliefde instelling ging gesloten worden. Het Bauhaus verhuisde voor
korte tijd naar Berlijn maar werd daar beschimpt als ‚broedplaats van het
bolsjevisme’ en het moest in 1933 definitief de deuren sluiten.
In 1932
schreef Schlemmer aan een vriend : „Het is een schande dat de culturele wereld
zich niet verzet en een veto stelt. Maar blijkbaar zijn ze allen zo murw en
gelaten dat alles mogelijk is.” Zijn Bauhaustrap kan daarom gezien worden als een
manifest. In tegenstelling tot zijn andere werken gaat het hier om een reëel
gebouw, dat doordrenkt is van de gedachten van Walter Gropius met zijn
functionele rechtlijnige trappenhuis en grote vensters. De figuren brengen het
menselijke element in het architecturale, zij vullen de ruimte bijna volledig,
accentueren die door hun ronde vormen en door de kleur van hun kleding.
In 1943
overleed Schlemmer in een sanatorium in Baden Baden. In de Staatsgalerie in
zijn geboortestad Stuttgart loopt tot 6 april de tentoonstelling ‚Visionen einer
neuen Welt’, waar naast schilderijen, sculpturen en grafisch werk ook de
balletkostuums te bewonderen zijn.
‚Die
Bauhaustreppe’ is eigendom van het Moma in New York maar is nu weer thuis op
deze tijdelijke tentoonstelling.
Bruni
Mortier
Geen opmerkingen:
Een reactie posten