zondag 30 juni 2013

Schilderen op de tonen van oude muziek - AIB in Alden Biezen




De Dag Oude Muziek is sinds meer dan vijftien jaar een muzikaal evenement waar ik naar uitkijk. De  schitterende locatie van de Commanderij Alden Biezen, het zomers groene Limburgse landschap en bovenal de hemelse muziek maken er telkens een onvergetelijke belevenis van.
Ik herinner me vorige muzikale dagen rond thema’s als de muziek van Bach, de barok, Mozart , oude handschriften etc. . Op 30 juni 2013 stond een gigant uit de Middelnederlandse literatuur centraal, de oervader van generaties Nederlandstalige en Duitstalige schrijvers, Hendrik Van Veldeke.
Deze schrijver – troubadour  leefde in de tweede helft van de 12de eeuw en is bekend van zijn Servaes-legende, de Eneïde en een veertigtal minneliederen. Zijn minnelyriek getuigt van een optimistische liefdesvisie, is geraffineerd en subtiel. Hij is de pionier van de hoofse literatuur in Duitsland maar ook de eerste met naam bekende Nederlandstalige schrijver die in het Diets schreef.
Rond deze boeiende figuur hebben de organisatoren van de Dag Oude Muziek zijn muzikale glorie en die van zijn tijdgenoten laten reconstrueren door jonge musici en gevestigde waarden. Zij bestudeerden Veldekes taal en experimenteerden met het gebruik van instrumenten voor de begeleiding. Een zo juist mogelijke uitspraak van het Middelhoogduits was daarbij noodzakelijk en vergde heel wat oefening.

Toen de eerste AIB-schilders Francine, Lucienne en Liliane in de Commanderij arriveerden, had ‘Les Haulz et les Bas’ post gevat op het podium onder de galerij. Zij vormden een ‘luid blazersensemble’ dat hun zang liet begeleiden door oude instrumenten als doedelzak, schalmei en bazuin. De lange rechte trompetten die hoog de lucht in werden gehouden, waren voor de schilders dankbare onderwerpen om af te beelden. Op de vrolijke tonen van Janitsarenmarsen,  monofone liederen en  dansmuziek lieten de schilders hun verf op het blad neerdruipen en brachten zij met snelle vegen en lijnen figuren aan. Trix, Tejo  en Francine konden zich uitleven in het snelle schetsen, terwijl Liliane met veel felle pigmenten te werk ging en de kleurrijke bladen zich rond haar op de grond verzamelden. Ingrid wilde vooral kleine schetsen maken die later zullen uitgewerkt worden.
In de tiendenschuur traden de leden van Decameron op die de muziek van de troubadours tot leven brachten. Deze nieuwe lyriek werd in de 12de eeuw in het Occitaans gezongen en getuigde van Arabische invloeden. De troubadourskunst veroverde later heel Europa en werd in elk land aan de eigen taal aangepast. De ‘Decameronisten’ die wij zagen optreden, begeleidden hun gezangen met vedel, cister en organetto, een klein, draaibaar orgeltje met houten orgelpijpen in de vorm van een waaier. Ook hier kwam het erop aan snel de vormen en lijnen op het blad te kunnen zetten want geregeld veranderden de muzikanten van houding en na een half uur was het optreden voorbij en trad een nieuwe groep aan.

Intussen was onze AIB-delegatie al aangegroeid met supporters als Xavier, Sonja en Monique die vooral foto’s maakten waarmee ze later op een rustig moment aan de slag wilden. Want zo’n Dag Oude Muziek is natuurlijk een publiekstrekker die  veel melomanen en kunstliefhebbers niet willen missen. Er kwamen  ongeveer 1500 bezoekers van de binnen- en buitenconcerten kwamen genieten.
Zelf had ik ervoor gekozen een optreden van Benjamin Bagby bij te wonen. Bagby is een zanger, harpist en onderzoeker die zich al meer dan dertig jaar met middeleeuwse muziek bezig houdt. In een volle Cuvelierszaal bracht hij liederen uit de Beowulf, de Eneïde, de Servaaslegende en ook uit Parzifal van Wolfram von Eschenbach. Allemaal namen die mij nog bekend zijn uit mijn universiteitsjaren maar die toch al lange tijd een eerder rustig sluimerend bestaan in mijn geheugen leiden.  Nu hoorde ik hun taal weerklinken in de verzen die Bagby  had uitgekozen. Maar het was vooral die taal die mij deed terugdenken aan de VUB-cursussen Oudhoogduits, Gotisch en  Oudijslands. Zonder de geprojecteerde vertaling zou ik er misschien niet veel meer van begrepen hebben maar het was een mooie geheugenoefening om toch hier en daar een woord of een zinnetje op te vangen en te herkennen. Bagby sloot zijn optreden af met een staaltje middeleeuwse humor in de vorm van een dialoog tussen een dominante moeder en een verliefde dochter.

De aquarellisten eindigden hun dag met het opbergen van de vele snelle schetsen en kleurige bladen papier die wij misschien verder uitgewerkt terugzien op de selectie van het thema ‘Muziek’.


Bruni Mortier